Dziesięć zasad przydatnych w procesie negocjacyjnym wg Tony’ego Blair’a

 

Tony Blair – brytyjskie polityk, w latach 1997 – 2007 premier Wielkiej Brytanii, uczestnik negocjacji w 1998 roku zakończonych podpisaniem tzw. Porozumień Wielkopiątkowych (the Belfast “Good Friday” Agreement), które w teorii miały zakończyć protestancko – katolicki konflikt w Irlandii Północnej.

Opracował dziesięć zasad przydatnych w rozwiązywaniu konfliktów, zatem mogących znaleźć zastosowanie nie tylko przy rokowaniach politycznych, ale także w ramach negocjacji biznesowych.

Oto one:

 

1. Uzgodnij wspólne ramy.

Zadaniem obu stron jest uzgodnienie zasad oraz ram dyskusji. Będzie to tryb ułatwiający komunikację stron konfliktu i zarazem stanowiący dla owych stron ograniczenie nie pozwalające im na dywagacje wykraczające poza przyjęte ramy.

Po rozpoczęciu rozmów pokojowych Blair zaproponował “zasadę zgody”, która utrzymywałaby Irlandię Północną w Zjednoczonym Królestwie, chyba że większość obywateli Irlandii Północnej głosowałaby za zjednoczeniem Irlandii. Irlandzcy republikanie zgodziliby się przestrzegać tej zasady tylko w zamian za dzielenie władzy – to znaczy, oddaliby broń w zamian za rząd Irlandii Północnej, który reprezentowałby zarówno katolików, jak i protestantów.

Zasada ta stanowiła “ważną koncepcję projektową”, którą wszystkie strony przyjęły jako podstawę do trudnych rozmów, które nastąpiły później.

 

2. Panuj nad konfliktem.

Nieustanna kontrola, ciągłe skupienie i trzymanie w ryzach (tzw. grip) procesu jest wysoce pożądane. Zauważając jakieś skomplikowane kwestie na etapie negocjowania lub potem wywołujące trudności na etapie wdrożenia, należny poświęcić im wystarczająco dużo uwagi. Należy się nad nimi pochylić i “nie odpuszczać” do czasu ich rozwiązania.

Przykładowo, porozumienie o zlikwidowaniu broni paramilitarnej uległo skomplikowaniu w fazie wdrażania. Aby zapewnić, że broń irlandzkiej armii republikańskiej (IRA) zostanie rzeczywiście oddana, znani na arenie międzynarodowej mężowie stanu, w tym zwycięzca Pokojowej Nagrody Nobla, Martti Ahtisaari, zostali wysłani na irlandzkie tereny wiejskie w celu inspekcji rozlokowanych tam składów broni.

 

3. Uczestnicz nawet w drobnych sprawach.

Profesjonalni mediatorzy nie mogą być sfrustrowani, gdy oczekuje się od nich poświęcenia uwagi nawet najdrobniejszym kwestiom, ponieważ pozornie drobne problemy są zazwyczaj symbolami większych, krytycznych spraw. Zasługują one zatem na pełną uwagę negocjujących.

Podczas negocjacji w Irlandii Północnej Blair mówi, że zapoznał się z dokładną lokalizacją każdej z wież strażniczych w południowym Armagh, z jakich armia brytyjska korzystała na pograniczu. Wieże strażnicze, narzędzie inwigilacji brytyjskiej armii, były bowiem źródłem sporów. Negocjacje w sprawie usunięcia wież odbywały się “krok po kroku”. Każdy lokalizacja była traktowana odrębnie i jednostkowo.

Przy tej zasadzie należy jednak pamiętać, że profesjonalni negocjatorzy winni posiadać “umiejętność dostrzegania lasu, a nie widzenia jedynie drzew”, czyli patrzenia na problem i na jego rozwiązanie całościowo.

 

4. Bądź kreatywny.

Pomysłowość i otwartość jest potrzebna, aby rozwiązywać konflikty.

T.Blair podaje przykład konfliktu dot. opóźnienia, jaki narósł podczas negocjacji pomiędzy przywódcą Partii Demokratycznej / Partii Unionistycznej (DUP) Ian Paisley’em a szefem irlandzkiej partii Sinn Féin, Gerrym Adamsem. W obliczu zaistniałej sytuacji, która mogla zniweczyć dotychczas osiągnięte uzgodnienia, szef sztabu Blaira Jonathan Powell, zaproponował, aby Paisley otrzymał dodatkowe dwa miesiące czasu w zamian za możliwość odbycia po raz pierwszy spotkania twarzą w twarz z Adamsem. Obie strony zgodziły się na takie wyjście z impasu.

Dodając możliwość bezprecedensowego spotkania i odbycia bezpośredniej dyskusji, Powell odwrócił uwagę od problemu i otworzył nową okazję dla stron, aby znaleźć płaszczyznę porozumienia

 

    5. Polegaj na stronach trzecich.

Strony zewnętrzne (tzw. third parties) nie tylko wnoszą kreatywność do negocjacji, ale także pomagają negocjatorom zidentyfikować problemy w szerszym kontekście, oznaczyć punkty zwrotne i wreszcie zaproponować rozwiązania, które mogłyby zostać przez uczestników procesu przeoczone.

Dla ilustracji tego punktu Blair opisuje, jak wdrożenie Porozumień Wielkopiątkowych zatrzymało się w styczniu 2005 r, po tym, jak członkowie IRA zasztyletowali pewnego Anglika.

Wówczas  premier wygłosił przemówienie wzywające głównych graczy do zademonstrowania ich gotowości do kontynuacji procesu. Następnie Blair wezwał przywódców republikańskich do aktywnego wsparcia procesu pokojowego.

 

6. Postrzegaj poszukiwanie rozwiązania jako podróż

Uczestniczące w rozmowach strony powinny traktować proces dochodzenia do porozumienia jako podróż. Jest to bowiem aktywność wymagająca sporo czasu i cierpliwości. Nie jest to krótkie i szybkie wydarzenia.

Blair porównuje proces pokojowy do “samochodu odjeżdżającego z wypadku”. Wstrząśnięci pasażerowie, wciąż jeszcze patrzą wstecz na wrak, nawet jeśli bardzo starają się otrząsnąć i  zobaczyć drogę przed sobą.

 

7. Przygotuj się na zakłócenia.

Każdy proces negocjacyjny pełen jest pułapek i przeciwności. Należy być na nie przygotowanym, nawet jeśli nie da się wszystkiego przewidzieć.

Kilka miesięcy po podpisaniu Porozumienia Wielkopiątkowego pokój w Irlandii Północnej został zniszczony przez atak terrorystyczny (bomba na rynku Omagh zabiła 29 osób).

Wszystkie strony konfliktu zgodnie potępiły atak i zadeklarowały, że nie pozwolą, aby ich umowa została sabotowana. To, co mogło być odwrotem / porażką, było punktem zwrotnym i jedynie umocniło cały proces.

 

8. Wykorzystaj przywództwo.

Trzymanie się mocno ugruntowanych pozycji podczas negocjacji wydaje się najlepszą drogą, ale przywódcy muszą czasem pozbyć się ustalonych wcześniej założeń, strategii, ideologii.

Na szczęście dla Blaira, większość głównych graczy w konflikcie w Irlandii Północnej bardzo pragnęła pokoju. Byli oni gotowi na pewną elastyczność. Na przykład nieprzejednany dotychczas Ian Paisley, w trakcie procesu pokojowego wyłonił się jako niestrudzony negocjator dążący do podpisania umowy. Ewolucję Paisleya przypisywano dwóm czynnikom: poczuciu zbliżającej się śmierci i przekonaniu, że opinia publiczna pragnie pokoju.

 

9. Wykorzystaj zmiany w otoczeniu.

Jeśli konflikt jest głęboko zakorzeniony, negocjatorzy mogą poszukać i wykorzystać elementy środowiska zewnętrznego (trendy, czynniki gospodarcze, zmiany regulacji prawnych,  sytuację demograficzną, itp.), aby wstrząsnąć status quo.

Ekonomiczny i kulturalny boom, którym południowa Irlandia zaczęła cieszyć się w latach 80. XX wieku, stanowił wyraźny kontrast w stosunku do konfliktu na północy. Pragnienie, by dogonić południowego sąsiada, stało się potężnym motywatorem dla mieszkańców Irlandii Północnej, by szukać pokoju.

 

10. Nigdy się nie poddawaj.

Odmowa akceptacji porażki, to już ostatnia zasada Tony’ego Blair’a. Jeśli jakiegoś problemu nie da się rozwiązać tu i teraz należy go odłożyć i “zarządzić nim” w niedalekiej przyszłości.

Były angielski premier twierdzi iż “Proces pokojowy nigdy nie ustaje – idzie naprzód lub wstecz” .

 

Tak samo ma się proces negocjacyjny. Można go bowiem cierpliwie i wytrwale doprowadzić do końca i podjąć ustalenia, które przyniosą korzyść wszystkim zaangażowanym stronom. Można też poddać się, zerwać negocjacje i nie osiągnąć profitów jakie były do zdobycia w przypadku konsekwentnego i racjonalnego kontynuowania procesu.